Agás pola língoa
–e iso aqueles que adoitan usala, que non son todos-, un home galego non se
diferencia nin pouco nin moito de calquer home dos que viven no chamado “mundo
civilizado”. Un home galego, hoxe –quen dí un home dí tamén unha muller-,
xanta, viste e calza coma un andaluz, coma un francés ou coma un americano
“Made in U.S.A”. Quero decir con eso que foron desaparecendo a maor parte dos
sinos diferenciás –polo menos os esteriores- que permitían recoñecer doadamente
a un galego antre milleiros de persoas alleas a Galicia. Como é lóxico –“¿A
onde vas tolo?: A onde van todos”- tamén ese troque de usos, costumes e
maneiras de vivir, alcanzou a Villalba e a Terra Chá, de xeito que co
“progreso” morreron antergas e fermosas tradiciós e asulagadas pola “sociedade
de consumo” desapareceron moitas cousas que formaban parte da persoalidade dos
chairegos, antre elas as feituquiñas e xeitosiñas zocas chinelas, porque as
nosas rapazas e as nosas mulleres coidaron que “xa os tempos son chegados” de
trocar as zocas de madeira e as medias de lá “por zapato baixo e medias de
seda”. Por eso, porque algo tan galego por chairego desaparece pra sempre,
quero adicarlle ás zocas chinelas este traballiño como lembranza e testemuño do
que foi un dos sinos diferenciás das rapaciñas e mulleres chairegas.
Haberá xente que
diga que a cousa non é pra tanto e que as zocas chinelas non son merecentes de
tanto conto e tanta louvanza. Esa xente e moi dona de pensar eisí, pro, digo
eu, algo tiñan as zoquiñas chinelas cando dous dos meirandes poetas galegos
-Leiras Pulpeiro e Noriega Varela- quixeron levalas ós seus versos inmortás i
eisí vemos como Leiras Pulpeiro, nos seus CANTARES GALLEGOS, escribe:
Miña nai quere unhas zocas
Branquiñas
de abidueira;
Mándemas vir de Villalba,
Daquilas que hai de chinela.
Pola súa banda o mítico poeta
Antonio Noriega Varela adicalles todo un poema ás zocas chinelas, poema que no
sei si figura nalgún dos seus libros de poesía, pro que si sei que foi
pubricado na revista villalbesa EL ECO DE VILLALBA correspondente ó día 1 de
xuño do ano 1908. O poema di o seguinte:
Tiña razón o que d´as zocas dixo:
que ll´as daban ó demo e non-as quixo.
O demo anda descalzo de pé e perna,
ou con alparagatas se goberna.
Máis... ¿qué zocas lle
daban? dás chinelas
¿das cubertas quizá? ¡Dónde
irán elas!
Chairego, si ás que
calzas non se chama
viñanme ben a min pra tripar lama
Hai que vivir n´aldea e ver camiños,
¡metínme nun rodal hastr´os
fuciños!
-Tú tél-as zocas novas e
aínda campas,
as miñas xa fenderon i están
lampas.
-Chairego, ¡pago a parva
si me trocas
pol-as miñas zoquiñas as túas
zocas!
-Entérrome na lama hastr´as
orellas,
¡trócame
as zocas novas po-las vellas!
Eis neste poema a sinxeleza, a
fermosura i esa fondura cordial, esa espontaneidade singular que se dan coma en
ninguén na poesía de Noriega.
Penso ó chegar
eiquí que iste traballo moi ben pode ser a un mesmo tempo homenaxe á memoria de
Leiras Pulpeiro e de Noriega Varela e ás chinelas villalbesas e chairegas, xa
que nos tempos que corren ben parez que, como presentía o poeta, o demo chamóuse a elas e empezan a ser somentes unha
lembranza, unha nostalxia máis pra engadir a tantas como firen o corazón dos
que xa imos pra vellos. Semella que foi onte aínda...cando eu era un neno...e
viñan os zoqueiros, os días de feira e de feirón en Villalba, trocar por unhos
cartiños as zoquiñas chinelas que mesmo lles acaían coma un goante os peíños
das chairegas. Viñan os zoqueiriños e poñían zocas e zocos no chan, enriba dun
leito de palla ben enxoita e ben limpa, coma se as chinelas foran neniños.
Poñíanas á venda ó longo da Rúa das Frores -¡Qué nome belido do que xa moi
poucos se lembran!, e os cativos íamos e ollábamos longamente pra aquelas
zoquiñas tan xeitosas, tan lixeiriñas, tan feituquiñas elas que mesmo daba
xenio velas e que, postas nos pés das nosas mulleriñas andaban con eles
quentiños coma un remol. Semella que foi onte aínda...cando eu era neno...
¡Cántas cousas foron morrendo en
Galicia, en Villalba e na Terra Chá!
¡Cánto do que era tan noso desaparecéu pra sempre! Non sei que saudade
sin orelas ven neste intre encher o meu xa canso corazón e, de súpeto, unha
fermosa fadiña inspírame un poema pequerrechiño pra que remate con él este
traballo e despoís poda engadilo a calquera deses meus libriños de versos
inéditos que andan espallados polo meu castro; o cuarto onde penso, escribo e
soño... “agardando a Godot”:
Pola Rúa das Frores
envolto no silenzo
pasóu lembrando antontes
o
meu corazón de neno.
¡Cómo
me firen na ialma
os coitelos do relembro!
¡Ai,
do corazón que xa morréu!
¡Ai, do corazón que
xa non teño!