O conto é que a mai do Severino tiña un curmán que vivía na parroquia de Distriz, perto da Vila Branca. Era un rapaz forte, rexo, baril, un bon mozo, dito en poucas verbas, e tan valente que non lle tiña medo nin ó traballo, que xa é decir. Sempre ledo, sempre ca sorrisa nos beizos, sempre disposto a botar unha mau ós demais, non había persoa na parroquia que non lle quixera ven a Xan do Campello, que tal era nomeado o noso rapaz. Pro...o que son as cousas, da noite prá maña, o Xan empezou a ter medo a saír da casa polas noites e non había maneira de facelo ir de ruada, nin a festa ningunha, nin siquera a vela rapaza que sei que tiña coma quen di a unha carreiriña de can da súa casa.
Pasou
algún tempo e unha serán faltou da casa do Xan unha besta e acordaron que fose
íl a buscala contando con que o animal non andaría lonxe. Foise o rapaz a
cumprir o mandado, púxose o sol, pechou a noite e o rapaz non voltaba prá casa.
Alá pola medianoite, moi inqueda xa a familia do rapaz, avisou ós veciños e
saleu un fato de xente, cadaquén con seu facho aceso, en percura do Xan.
Andiveron toda a noite d-aco pra acolá sin atopalo. Por fin, cando xa amencía,
deron con el e vírono descalzo, sin chaqueta e mollado coma lama, coma si caera
no río. Perguntáronlle que fora e que lle pasara, pero non deu verba. Mesmo
parcía que se quedara sin fala. Visto aquelo e que daba dente con dente,
tremendo de frío levárono prá casa e dende aquel día botou unha tempada moi
maliño, deitado no leito, e sin dar verba a propios nin alleos. Co tempo
empezou a erguerse e ibase prá cociña, sentábase no escano, tras do lume, moi
tristeiro e vaciloso e pasaba d-ise xeito horas e horas, atizando o lume c-unha
estela, de cando en cando. Así botou perto de catro anos sin falar con naide.
Os
amigos do rapaz iban tódalas noites a velo e botaban horas na súa compaña.
Todos matinaban que aquela doenza do seu amigo Xan era cousa de meiguería e que
non tiña remedio. De súpeto, unha noite, atopándose sentados arredor do lume os
familiares e unhos cantos veciños do rapaz, dixo iste: “Si me levaran ó San
Andrés de Teixido, eu sanaba”. Alporizouse a xente que alí estaba e todos a un
tempo perguntaronlle: “¿E logo, rapaz? ¿E logo?”. Pero íl voltou o seu silencio
e non lles quixo repricar. Entón, o outro día, pola maña cedo, quixeron saír
con íl pro San Andrés de Teixido, pero o rapaz repoñíase e non eran quen os de
familia a poder con el. Houbo que chamar a seis homes dos mais fortes da
vecindá pra trincalo. O fin puideron reducilo e subírono a unha egua, ben
suxeto con adibales dos mais gordos que tiñan na casa e puñeronse en camiño.
Cando chegaron ó San Andrés, foron a xunto do crego e contáronlle o que pasaba.
O crego non fixo mais que darlles a chave da capela e díxolles: “Levádeo pra
diante do Santo e rezade. Outra cousa non vexo que se poda facer”. Colleron co
rapaz, desatárono, baixárono da besta, e metéronse con íl na capela. Alí,
puñerono axionllado diante do Santo e ficaron fitando o que facía. Il estivo
quedo un anaquiño e logo, de súpeto caeu esparratado, coma morto, sin dar a pe
nin a perna. Espaventados, os compañeiros do Xan correron a xunto do crego
outra vez e supricaronlle que por Deus viñera con eles á capela, pero o crego
negouse e somentes dixo: “Iso é cousa do Santo e mais d-íl”. Entón voltaron prá
capela e puñeronse a rezalo Rosario. Cando iban polo terceiro misterio oeuse
unha grande voz que dixo: ¿ Y qué haces ahí, Juan. Levántate y reza como los
demas”. Coidando que aquelo era cousa do demo xa fuxían os compañeiros do rapaz
cando iste se ergueu do chao e díxolles. “Todos quedos. Imos rematalo rezo do
Rosario. Eu rezarei con vosoutros”. Así o fixeron e cando remataron e saíron
pra fora,Xan perguntoulles como fora aquelo de atoparse alí e que fora o que
pasara, pois non se lembraba de nada. Contáronlle todo como se voltara
medoñento, como pasara catro anos sin falar con naide dende aquel amencer en
que o atoparan soio no monte, descalzo e mollado, e como fora o de iren o San
Andrés e ó que eiqui lle acontecera. Entón o rapaz dixo: “Pois si pra eiquí vin
atado e d-acabalo da besta, prá aló hei de ir a pe, descalzo e levando á egua
polo ramal”. E voltaron todos prá casa, co rapaz xa curado da súa estrana
docencia, sen dúbida espiritual, anque endexamais se soupo que fora o que lle
pasara a Xan pra voltarse medoñento nin moito menos o que lle pasara aquela
noite en que se perdera no monte indo tras da besta que faltara na súa casa. A
xente todo deus sabe o que lle pasa a un que ve de perto á PELENGRINA.
Iste
é o conto dun dos milagres que fixo San Andrés de Teixido na persoa d-un
chairego de Distriz, parroquia de perto á Vila Branca. E un conto que a mai do
Severino lle contaba ó seu fillo no tempo aquil en que aínda existían as
lareiras na nosa vila. A mai do Severino contaba iste conto coma certo e nós,
como devandito queda, coidamos que si, que ben puido ser certo, pois nunha
terra en que se dice que aínda hai homes que viven de día coma xente e de noite
levan a bandeira diante da Santa Compaña, calquera cousa pode ser verdá.